ԻՄ ՓՈՔՐԻԿ ԲԱԳՐԱՏԱՇԵՆ (Սահմանամերձ համայնքն իր առօրյա խնդիրներով)

ԻՄ ՓՈՔՐԻԿ ԲԱԳՐԱՏԱՇԵՆ                                                                                                          (Սահմանամերձ համայնքն իր առօրյա խնդիրներով)

   Երբ  մայրաքաղաք  Երևանից  գալիս ես 220կմ հյուսիս հայտնվում ես Հայաստանի այս ծայրամասի նախավերջին գյուղում: Նախավերջին,որովհետև նրանից այն կողմ ևս մի գյուղ և հայտնվում ես սահմանին դեմ-դիմաց:

     Իմ գյուղն է ՝ Բագրատաշենը,ծնվել և մեծացել եմ այստեղ:

    Տավուշի մարզի սահմանամերձ գյուղերից է:Գտնվում է մարզկենտրոն Իջևանից 79կմ  հյուսիս,Դեբեդ գետի աջ ափին՝ հայ- վրացական սահմանի վրա:ՀՀ պետական սահմանից հեռավորությունը 1կմ է:

   Գյուղը հիմնադրվել է 1936թ.-ին ,երբ Բագրատ Վարդանյանը ՝ ով նախկին Նոյեմբերյանի շրջանում պտղաբուծության զարգացման երախտավորն էր,սկսեց նոր հողերի յուրացումը և այգիների հինումը:

   Ոռոգման ջրագծերը հնարավորություն տվեցին նախկին անապատը դարձնելու դրախտ:

   Նախապես բնակեցված է եղել ադրբեջանցիներով և կոչվել Լամբալու:

    1950թ.-ին  սկսում են բնակություն հաստատել մեծ թվով հայեր:1960թ.-ին գյուղը կոչվում է Դեբեդաշեն:Այնուհետև 1972թ.-ի փետրվարի 23-ի հրամանագրով ՝ ի պատիվ Բագրատ Վարդանյանի կոչվում է Բագրատաշեն:

     1970թ.-ին  գյուղն ուներ 2733 բնակիչ՝ հայեր,ռուսներ,ադրբեջանցիներ:1988թ.-ին Ադրբեջանից հայերի բռնագաղթից հետո Բագրատաշենի ադրբեջանցիները մեկնեցին:

     2012թ.-ի հունվարի 1-ի տվյալներով գյուղում բնակվում է 2873հայ բնակիչ՝ 838 ընտանիք:

     Գյուղն ունի և՛ միջնակարգ և՛ հիմնական դպրոցներ:Միջնակարգ դպրոցում սովորում է 333 աշակերտ,հիմնական դպրոցում՝ 92: Ունի նաև մանկապարտեզ,որի սաների թիվը հասնում է մինչև 50-ի:

    Գյուղն ունի նաև ակումբ, գրադարան,բուժկայան:

    Գյուղում մինչև օրս պահպանվում է ազգային բուսաբանական այգին,որտեղ աճեցվում էին նաև այլ բնակլիմայական պայմանների բուսատեսակներ: Նախկինում այգին աշխատողներ ուներ,ովքեր խնամում էին այգու ծառերն ու ծաղիկները:Հիմա այգում աշխատողներ չկան,ցավոք այն բարձի թողի վիճակում է:

      2000թ. –ին բարեգործական միջոցներով գյուղում կառուցվեց մատուռ,որի նախաձեռնողը՝ Նորայր Վարդանյանն էր:

  Մատուռի կառուցման գործում մեծ էր նաև գյուղացիների աջակցությունը:Մատուռը կոչվեց Սբ.Աննա և գործում է մինչև հիմա:

    Նոր  հիմնադրված գյուղի առաջին ընտանիքներից մեկն էլ Արեստակ պապիկի ընտանիքն էր: Նա իր կնոջ՝ Աշխենի հետ Բագրատաշեն են եկել 1958թ.-ին:Արեստակ պապիկի խոսքերով. <<Նոր հիմնադրված գյուղ էր,բայց բոլորն էլ ունեին աշխատանք, ոչ ոք պարապ չէր մնում՝ երիտասարդից մինչև մեծահասակ:Այն ժամանակ գյուղի միակ խնդիրը խմելու ջուրն էր:Մինչև 1963թ.-ը գյուղում ընդհանրապես խմելու ջուր չկար:Օգտվում էինք գետից և մերձակա ջրհորներից:1963թ.-ին Բ. Վարդանյանի նախաձեռնությամբ խմելու ջուր քաշվեց միայն ՛՛Զեյթուն՛՛ սովխոզի համար,բայց օգտվում էր ողջ գյուղը:

      Այգիների բազայի վրա գործում էին ՛՛Զեյթուն՛՛ և ՛՛Լալվար՛՛ սովխոզները:՛՛Զեյթուն՛՛ սովխոզը ամենահարուստ սովխոզն էր Հայաստանում,տարեկան պետությանը տալիս էր 20 հազար  տոննա բերք:Բայց նրանից հետ չէր մնում ՛՛Լալվար՛՛ սովխոզը,նա տալիս էր 12հազար տոննա բերք՛՛:

     Բագրատածենցիների համար նոր կյանքի շրջան է սկսվում,երբ 1993թ.-ին բացվում է շուկան:Գյուղացիները սկսեցին առևտրով զբաղվել,նոր աշխատատեղեր բացվեցին: Բագրատաշեն-Սադախլո  շուկան կապող օղակ էր Հայաստանի ու Վրաստանի գործարար շրջանակների միջև:Հայերը,վրացիներն ու թուրքերը առևտուր էին անում կողք-կողքի և շատ համերաշխ:

      Շուկայի բացման հետ նոր կյանք սկսվեց ոչ միայն բագրատաշենցիների համար, այլև Հայաստանի շատ ու շատ շրջանների բնակիչների համար:Առևտրի գալիս էին Հայաստանի համարյա բոլոր մարզերից:Այդ ժամանակ բոլորն էլ ապրում էին ինչ-որ չափով ապհովված,որովհետև զարգանում էր մանր բիզնեսը:բայց այդ ամենը տևեց մինչև 2005թ.-ը:

   2005թ.-ին շուկան փակվեց և բագրատաշենցիները մատնվեցին անգործության:Շուկայի փակումը վնաս հասցրեց Հայաստանի բնակչությանը,որովհետև բագրատաշենի շուկայի միջոցով էր արտահանվում Հայաստանում արտադրված բանջարաբոստանային մթերքների մեծ մասը:

   Աշխատանք ունեցող,առևտրով զբաղվող գյուղացիների համար շատ դժվար էր միանգամից կտրվել այդ ամենից:հետո կար ևս մի հանգամանք՝ բագրատաշենցները շուկայի պատճառով հոտ էին վարժվել անասնապահությունից ու հողագործությունից,բայց ապրուստի այլ միջոցներ չգտնելով նորից սկսեցին և՛անասնապահոըթյունւ և՛ թե հողագործությունը:Կարելի է ասել,որ շուկայի փակվելը ինչ-որ տեղ նպաստեց,որ գյուղացիները սկսեն զբաղվել հողագործությամբ: Հիմա բնակչությունը զբաղվում է բուսաբուծությամբ,այգեգործությամբ,անասնապահությամբ:

Համայնքի զբաղեցրած տարածքը 2290.50հա է,որից 643.58 հա արոտներ են,իսկ 1063.82 հա վարելահողեր:Դրանց 174հա  խաղողի և պտղատու այգի է,50հա ձիթենու այգի:

   Գյուղը գտնվում է բարեխառն գոտում,ունի մերձարևադարձային կլիմա՝ ամռանը միջին ջերմաստիճանը  +25C է,ձմռանը՝ 0 C:

    Ծովի մակերևույթից 450մ բարձրության վրա աճեցվում է՝ ձիթապտուղ,դեղձ,խաղող,նուռ,թուզ,ձմերուկ,սեխ,ինչպես նաև կիվի,բանան և էլի շատ մրգեր ու բանջարեղեններ:

   Գյուղում հիմնական աշխատանք չունենալը գյուղացիներին դրդում է բռնել արտագաղթի ճամփան:Արտագաղթողների մեծ մասը երիտասարդներն են,ովքեր չունեն ոչ մի զբաղմոււնք: Գնում են գարնան սկզբին և վերադառնում աշնան վերջին,իսկ ոմանք էլ չեն վերադառնում: Քիչ չեն նաև ընտանիքներով գնացողները, ովքեր իրենց ապագան տեսնում են դրսում:

  Բայց այնուամենամենայնիվ գյուղն ապրում է ՝ թեկուզ և իր խնդիրներով:

   Ինչպես նշեցի գյուղի հիմնադրման օրից գյուղի համար մեկ խնդիրը եղել է խմելու ջրի խնդիրը: Գյուղը խմելու ջուր ունեցավ 2009թ.-ին,երբ 20008թ.-ին գյուղապետ դարձավ Արկադի Մակյանը: Նա մեկ տարվա ընթացքում խմելու ջրի նոր ջրագիծ կառուցեց   և բոլոր թաղամասերում ջրատար խողովակներ տեղադրվեցին:

    Գյուղի խնդիրներից մեկն էլ բնական գազի խնդիրն է:Գյուղն ի սկզբանե գազաֆիկացված չի եղել:Բայց արդեն աշխատանքներ են տարվում այդ ուղղությամբ և առաջիկա 1-2 տարվա ընթացքում բագրատաշենցիները ևս կապույտ վառելիք կունենան:                                                                Որոշ չափով վերանորոգվել են գյուղամիջյան ճանապարհները:

    2012թ.-ին գյուղի կենտրոնում տեղադրվեց գյուղի հիմնադիր Բագրատ Վարդանյանի կիսանդրին:

   Այո՛, քիչ չեն գյուղի խնդիրները,բայց շատ կարևոր եմ համարում,որ դրանք չեն անտեսվում գյուղապետի կողմից և կամաց-կամաց գտնում են իրենց լուծումները:

   Երբ Վրաստանից մտնում են Հայաստան,առաջինը ոտք են դնում Բագրատաշեն և շատ կարևոր է առաջին տպավորությունը: Երբ օտարները մտնում են մեր երկիր,անհրաժեշտ է,որ տեսնեն մաքուր,բարեկարգ տարածք: Գյուղը կարծես այցեքարտ լինի Հայաստանի համար և պետք է,որ այն լինի իդեալական վիճակում:

    Հուսամ,որ կգա մի օր և իմ Բագրատաշենը  կտեսնեմ այնպիսին,ինչպիսին միշտ պատկերացրել եմ՝ ավելի գեղեցիկ,ավելի մաքուր,լուսավոր և բարեկարգված:

  Բայց այնուամենայնիվ,այս ամենի հետ մեկտեղ սիրում եմ իմ գյուղը և հպարտ եմ,որ հենց բագրատաշենցի եմ: Եվ որ հիմա էլ ապրում եմ ճիշտ է փոքրիկ,բայց իմ սիրելի և հարազատ գյուղում:                                                               Հեղինակ Գայանե Օրբելյան